ABD Ekonomisi ve Enflasyon Görünümü
ABD’de ekonominin yumuşak iniş yapabileceğine dair artan iyimserlik, ülkenin enflasyonu istenilen seviyelere düşürebileceği yönündeki güvenle birleşiyor. Ancak, resesyon endişeleri hala varlığını sürdürüyor ve bu durum fiyatlamaları karmaşık hale getiriyor. Federal Reserve (Fed) Başkanı Jerome Powell, Ulusal İşletme Ekonomisi Derneği’nin yıllık toplantısında yaptığı konuşmada, ABD ekonomisinin genel olarak sağlam olduğunu ve bunu korumak için Fed’in araçlarını kullanma niyetinde olduklarını vurguladı. Powell, “İleriye baktığımızda, ekonomi genel olarak beklendiği gibi gelişirse, politika zamanla daha nötr bir duruşa doğru ilerleyecektir ancak önceden belirlenmiş bir yolda değiliz.” dedi.
Powell, iş gücü piyasası koşullarında daha fazla soğumaya ihtiyaç olmadığını belirterek, ekonomi beklenen şekilde ilerlerse bu yıl toplamda 50 baz puanlık iki faiz indirimi olabileceğini ifade etti. Diğer Fed yetkililerinin açıklamaları da dikkatle izlenirken, Atlanta Fed Başkanı Raphael Bostic, iş gücü piyasası zayıflarsa başka bir büyük faiz indirimine açık olduğunu belirtti. Bostic, zayıf istihdam verilerinin başka bir dramatik hamleye ihtiyaç duyması durumunda, “Hikaye enflasyonun düşüşünü sürdürdüğü ve iş gücü piyasasının güçlü kaldığı yönündeyse, faiz indirimleri konusunda biraz daha sabırlı olma lüksüne sahip olduğumuzu düşünüyorum.” şeklinde konuştu.
Richmond Fed Başkanı Thomas Barkin ise, politika faizinin mevcut ekonomik durumla uyumlu olmaması nedeniyle bankanın geçen ay yarım baz puanlık faiz indirimine gittiğini söyledi. Barkin, “Enflasyonla mücadelenin henüz kazanıldığını söylemek zor olmaya devam ediyor.” ifadesini kullandı. Ayrıca, ABD’nin doğusunda ve güneyindeki limanlarda çalışan işçilerin maaş artışı talepleri ve otomasyon konularında işverenlerle yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle başlattıkları grev, tedarik zincirinde aksamalar olabileceğine dair endişeleri artırdı. Ancak, liman işçilerinin grevi, sendika ile işverenlerin ücretler konusunda geçici anlaşmaya varmasıyla üçüncü günde son buldu.
Chicago Fed Başkanı Austan Goolsbee, perakendeciler ve üreticilerin liman işçileri grevi beklentisiyle yaklaşık iki haftalık ürün stokladığını, ancak bu durumun tedarik zinciri kesintilerine yol açabileceğini belirtti. Öte yandan, Orta Doğu’daki çatışmaların durumu ve dünya genelinde enflasyonla mücadelenin resesyona yol açıp açmayacağına dair belirsizlikler, risk iştahını azaltmaya devam ediyor. İran Devrim Muhafızları Ordusu, İsrail’e balistik füze saldırısı başlattığını duyurmuştu. İsrail’in karşılık verme tehdidi ve İran’ın daha sert bir tepki vereceğine dair açıklamaları, bölgedeki gerilimin yükselmesine neden oldu.
Uluslararası Para Fonu (IMF) Sözcüsü Julie Kozack, Orta Doğu’daki çatışmaların tırmanma olasılığının riskleri artırdığını, bu durumun bölge ve ötesi için önemli ekonomik sonuçlar doğurabileceğini ifade etti. ABD’de açıklanan veriler de ekonomik aktiviteye dair karmaşık sinyaller vermekte ve bu durum, küresel piyasalarda risk iştahını azaltmaktadır. Örneğin, ABD’de tarım dışı istihdam eylülde 254 bin kişi artarak beklentilerin üzerinde gerçekleşirken, işsizlik oranı yüzde 4,2’den 4,1’e geriledi. Analistler, bu verilerin ardından ABD ekonomisinin iyiye gittiğini ve yumuşak iniş yapabileceğine yönelik iyimserliğin güç kazandığını belirtirken jeopolitik risklerin de risk iştahını törpülediğini vurguladılar.
ABD’de özel sektör istihdamı eylülde 143 bin kişiyle piyasa beklentilerinin üzerinde bir artış gösterdi. Yıllık ücret artışı ise eylülde yüzde 4,8’den 4,7’ye geriledi. Ayrıca, ilk kez işsizlik maaşı başvurusunda bulunanların sayısı, 28 Eylül ile biten haftada 225 bine yükselerek piyasa beklentilerinin üzerinde gerçekleşti. Tedarik Yönetim Enstitüsü (ISM) hizmet sektörü Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) ise eylülde aylık bazda 3,4 puan artarak 54,9’a çıkarak Şubat 2023’ten bu yana en yüksek seviyesini kaydetti. Ancak, fabrika siparişleri ağustosta artış beklentilerinin aksine yüzde 0,2 azaldı. Ayrıca, JOLTS açık iş sayısı ağustosta 8 milyon 40 bine çıkarak piyasa beklentilerinin üzerinde gerçekleşti.
Analistler, bu verinin iş gücü piyasasında beklentilerin üzerinde bir soğuma olabileceği endişelerini artırdığını belirtti. Ülkede inşaat harcamaları ise ağustosta yüzde 0,1 azalışla 2 trilyon 132 milyar dolara geriledi. ISM imalat sanayi PMI, eylülde 47,2 ile piyasa beklentilerinin altında kaldı. S&P Global’in imalat sanayi PMI verisi ise yukarı yönlü revize edilerek 47,3 oldu; bu endeksler, imalat sektöründeki daralmanın devam ettiğini gösterdi.
Gelişmelerin ardından para piyasalarındaki fiyatlamalarda, Fed’in kasımda yüzde 25 baz puanlık faiz indirimi yapmasına kesin gözüyle bakılıyor. Analistler, ABD’de gelecek hafta açıklanacak enflasyon verisinin de piyasaların yönü açısından büyük önem taşıdığını belirtiyor. ABD Başkanı Joe Biden, İsrail’in İran’a ait petrol tesislerine saldırı ihtimaline yönelik “Şu anda bunu tartışıyoruz.” diyerek açık kapı bıraktı. Bu gelişmelerle birlikte, ABD’nin 10 yıllık tahvil faizi haftayı 21 baz puan artışla yüzde 3,96’dan kapatırken, dolar endeksi yüzde 2 artışla 102,5 seviyesine ulaştı. Altının ons fiyatı ise geçen hafta yüzde 0,2 azalışla 2.653,5 dolara gerilerken, Brent petrolün varil fiyatı 8,3 dolarlık bir artışla 77,9 dolara çıktı.
NEW YORK BORSASI KARIŞIK SEYRETTİ
New York borsasında geçen hafta jeopolitik risklerin etkisiyle karışık bir seyir izlendi. Orta Doğu’daki tansiyonun artması, bazı savunma ve enerji şirketlerinin hisselerini olumlu etkilerken, çatışmalardan kaynaklanabilecek rezervasyon kayıpları nedeniyle kruvaziyer şirketleri hisselerinde düşüş yaşandı. Haftayı, F-35 savaş uçağının ana yüklenicisi olan Lockheed Martin’in hisseleri yüzde 3,9, Northrop Grumman’ın hisseleri ise yüzde 1,9 değer kazancıyla tamamladı. Patriot füze sisteminin üreticisi RTX’in hisseleri yaklaşık yüzde 3,8, General Dynamics’in hisseleri yüzde 0,2 yükseldi. Öte yandan, kruvaziyer şirketlerinden Carnival’ın hisseleri yüzde 2,8, Norwegian Cruise Line’ın hisseleri ise yüzde 2,7 geriledi.
Kurumsal tarafta, Nike’ın hisseleri üst yönetici değişikliği öncesi gelir hedefini geri çekmesi sonucu yüzde 8 değer kaybetti. ABD’li elektrikli otomobil üreticisi Tesla’nın hisseleri de şirketin otomobil teslimatlarının yılın üçüncü çeyreğinde beklentilerin altında kalmasıyla yüzde 4 düştü. Bu gelişmelerle birlikte Nasdaq endeksi yüzde 0,1, Dow Jones endeksi yüzde 0,09 değer kazanırken, S&P 500 endeksi yüzde 0,09 değer kaybetti. Gelecek hafta, salı günü dış ticaret dengesi, çarşamba günü Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantı tutanakları, çarşamba günü Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve haftalık işsizlik maaşı başvuruları, cuma günü ise Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile Michigan Üniversitesi tüketici güven endeksi takip edilecek.
AVRUPA BORSALARI NEGATİF SEYRETTİ
Avrupa borsalarında jeopolitik risklerin etkisiyle negatif bir seyir gözlemlenirken, bölgedeki ekonomik durgunluk endişeleri devam ediyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) yetkililerinin sözle yönlendirmeleri sürerken, ECB Başkanı Christine Lagarde, Brüksel’de gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu Ekonomik ve Mali İşler Komitesi toplantısında, “Son gelişmeler, enflasyonun zamanında hedefe döneceğine olan güvenimizi güçlendiriyor. Bunu ekim ayındaki para politikası toplantımızda hesaba katacağız.” dedi. Lagarde, enflasyonda yüzde 2 hedefine ulaşmak için gerekli olduğu sürece politika faizlerini kısıtlayıcı tutacaklarını vurguladı.
ECB Yönetim Kurulu üyesi Isabel Schnabel, büyümedeki ters rüzgarları görmezden gelemeyeceklerini belirterek, “Parasal sıkılaştırmanın en yüksek etkisi muhtemelen geride kalmış olsa da, enflasyon düşüp ücretler arttıkça reel gelirler yükselse de büyüme sığ kalmaya devam ediyor.” dedi. Para piyasalarındaki fiyatlamalarda, ECB’nin yıl sonuna kadar toplamda 50 baz puan faiz indirimi yapacağı öngörülüyor. Açıklanan verilere göre, Avro Bölgesi’nde ekonomik aktivite eylülde daralmış durumda. Ağustosta 51 seviyesinde olan Avro Bölgesi bileşik PMI, eylülde 49,6’ya geriledi ve bu, son 7 ayın en düşük seviyesi oldu. Hizmet sektörü PMI da eylülde 52,9’dan 51,4’e düşerek son 7 ayın en düşük seviyesini kaydetti.
Avro Bölgesi’nde yıllık enflasyon, son üç yılın en düşük seviyesine inerek, geçen yılın aynı ayına kıyasla ortalama sadece yüzde 1,8 arttı. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ise ağustosta aylık bazda yüzde 0,6 yükselirken, yıllık bazda yüzde 2,3 geriledi. Almanya’da yıllık enflasyon, sıkı faiz politikasının ve ekonomideki belirsizliklerin etkisiyle eylülde yüzde 1,6’ya inerek, ECB’nin hedefinin oldukça altında kaldı. Ülkede imalat sanayi PMI 40,6 ile beklentilerin üzerinde gelmesine rağmen zayıf kalmaya devam etti.
Analistler, bu verilerin ECB’nin para politikasını gevşetmeye devam edeceği ve ekimde politika faiz oranını tekrar düşüreceği yönündeki beklentileri artırdığını ifade ediyor. İngiltere ekonomisi ise yılın ikinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 0,5 büyüdü. Ülkede, ortalama konut fiyatları eylülde yıllık bazda son iki yılın en hızlı yükselişini gösterirken, konut finansman kuruluşu Nationwide verilerine göre eylülde konut fiyatları yıllık bazda yüzde 3,2 arttı. İngiltere’de imalat sektörü PMI verisi ise eylülde 51,5 ile beklentilere paralel şekilde büyümesini sürdürdü, ancak iş dünyası güveni 9 ayın en düşük seviyesine geriledi.
Avrupa Birliği’nin (AB), Çin’den ithal edilen elektrikli otomobillere ek gümrük vergisi uygulama kararı alma ihtimali, otomotiv sektörü hisselerine olumsuz yansıdı. Volkswagen Grubu, 2,5 ay sonra kar tahminlerini tekrar düşürürken, şirketin borsadaki payları satış baskısına maruz kaldı ve hisseleri bu hafta yüzde 3,2 değer kaybetti. İngiltere merkezli spor otomobil üreticisi Aston Martin’in hisseleri de şirketin satış ve kar tahminlerini düşürmesinin ardından yaklaşık yüzde 31 değer kaybetti. Şirket, yıllık hedeflerin düşürülmesinden tedarik zincirindeki aksaklıkları ve Çin’deki zayıf talebi sorumlu tuttu.
Orta Doğu’daki gerilimin yükselmesi, Avrupa borsalarında bazı savunma ve enerji şirketlerinin hisselerini olumlu etkilerken, silah üreticilerinden Rheinmetall hisseleri yüzde 7,8, BAE Systems hisseleri yüzde 4,6 ve Thales hisseleri yüzde 1,7 değer kazandı. Bu gelişmelerle, İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 0,48, Fransa’da CAC 40 endeksi yüzde 3,21, İtalya’da MIB 30 endeksi yüzde 3,26 ve Almanya’da DAX 40 endeksi yüzde 1,81 değer kaybetti. Gelecek hafta, pazartesi Almanya’da fabrika siparişleri ile Avro Bölgesi’nde perakende satışlar, salı Almanya’da sanayi üretimi, perşembe ECB toplantı tutanakları, cuma ise Almanya’da TÜFE açıklanacak.
ASYA PİYASASI KARIŞIK SEYRETTİ
Asya piyasalarında karışık bir seyir hakimken, Çin’de tatil nedeniyle geçen hafta sadece pazartesi işlem gerçekleşti. Orta Doğu’daki artan gerilim, Asya piyasalarında da risk iştahını törpülemekte. Ancak, Çin’in açıkladığı ekonomik teşvik paketlerinin olumlu etkisiyle Hong Kong piyasası geçen hafta pozitif bir seyir izledi. Japonya’da iktidardaki Liberal Demokrat Parti’nin (LDP) yeni lideri İşiba Şigeru, Temsilciler Meclisi’nde düzenlenen olağanüstü oturumda ülkenin başbakanı olarak seçildi. İşiba’nın, görevini 27 Ekim’de düzenlenmesi planlanan erken genel seçimlere kadar sürdürmesi bekleniyor.
Başbakan İşiba, Japonya Merkez Bankası (BoJ) Başkanı Kazuo Ueda ile bir görüşme gerçekleştirdikten sonra, ülkenin şu an için daha yüksek borçlanma maliyetlerine hazır olmadığını belirtti. Bu açıklama, yende değer kaybına neden oldu. Analistler, bu durumun BoJ’un parasal sıkılaşma sürecine yönelik belirsizliği artırdığını ifade etti. Başbakan İşiba, genel seçim öncesinde enflasyondan etkilenen seçmenlere destek göstermek amacıyla bir dizi ekonomik önlem hazırlamaları talimatını verdi.
BoJ Yönetim Kurulu Üyesi Asahi Noguchi, Merkez Bankasının gevşek bir para politikası duruşunu sürdürmesi gerektiğini belirterek, “Toplumda yüzde 2 fiyat istikrarı hedefiyle tutarlı bir zihniyetin yerleşmesi muhtemelen önemli bir zaman alacaktır.” dedi. Bu gelişmelerle, dolar/yen paritesi haftayı yüzde 4,5 artışla 148,7’den tamamladı. Japonya’da eylüle ilişkin hizmet sektörü PMI 53,1 ile beklentilerin altında gerçekleşirken, bileşik PMI 52,0 oldu. Ağustos ayında sanayi üretimi ise yüzde 3,3 azalışla beklentilerin altında kaldı; buna karşın, ağustos ayı perakende satışları yüzde 0,8 ile beklentileri geride bıraktı.
Çin’de ise eylül ayı imalat sanayi PMI 49,8 ile beklentilerin üzerinde geldi, ancak eylül ayı Caixin imalat sanayi PMI 49,3 ile beklentilerin altında kaldı. Hizmet sektörü PMI ise 50,0 ve Caixin hizmet sektörü PMI 50,3 ile beklentilerin altında gerçekleşti. Ancak, hizmet sektöründeki ekonomik aktivitenin güçlü kalmayı sürdürdüğü gözlemlendi. İmalat sanayisinde zayıflığın sürdüğünü belirten analistler, açıklanan ekonomik teşviklerin ardından gelecek aylarda aktivitede bir canlanma olabileceğini öngörüyor.
Bu gelişmelerle birlikte, haftalık bazda Japonya’da Nikkei 225 endeksi yüzde 3, Güney Kore’de Kospi endeksi yüzde 3,02 değer kaybederken, Hong Kong’da Hang Seng endeksi yüzde 10,20, Çin’de Şanghay bileşik endeksi ise yüzde 8,06 değer kazandı. Gelecek hafta salı günü Japonya’da dış ticaret dengesi, perşembe günü ise ÜFE verileri takip edilecek.
YURT İÇİNDE GÖZLER, ÖDEMELER DENGESİ VE SANAYİ ÜRETİMİ VERİLERİNE ÇEVRİLDİ
Yurt içinde geçen hafta düşüş eğilimi öne çıkarken, Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi haftayı yüzde 6,83 değer kaybederek 9.109,34 puandan kapattı. Dolar/TL, haftayı bir önceki kapanışın yüzde 0,3 üstünde 34,2571’den tamamladı. Yurt içinde açıklanan verilere göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) eylülde aylık bazda yüzde 2,97, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise yüzde 1,37 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 49,38’e, yurt içi üretici fiyatlarında ise yüzde 33,09’a geriledi.
Gelecek hafta pazartesi hazine nakit dengesi, perşembe işsizlik oranı ve sanayi üretimi, cuma günü ise ödemeler dengesi verileri takip edilecek. Analistler, teknik açıdan BIST 100 endeksinde 9.200 ve 9.300 seviyelerinin direnç, 8.850 ve 8.700 puanın ise destek konumunda olduğunu kaydediyor. AA Finans Ödemeler Dengesi Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, cari işlemler hesabının ağustosta 3 milyar 956 milyon dolar fazla vermesini bekliyor. Ekonomistlerin 2024 için cari açık beklentisi ise 14 milyar dolar ile 24 milyar dolar arasında yer alıyor.
