Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan Kartlı Harcama Eğilimleri Analizi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) blog sayfası olan Merkezin Güncesi‘nde yayınlanan “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler” başlıklı analizde, dijital kanalların yaygınlaşması ile birlikte yüksek enflasyonun ve nakit taşıma maliyetlerinin artışının, banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını önemli ölçüde artırdığı belirtilmiştir.
Analizde şu ifadeler yer almaktadır: “Dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyonla birlikte nakit taşıma maliyetinin artması, banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını artırıyor. Kartların sunduğu nakit avans ve vadeli ödeme imkanları ile tüketicilere sağladığı borçlanma olanakları da bu gelişmeye katkıda bulunuyor. Son yıllarda yaşanan yüksek enflasyonun etkisiyle kartlı harcama bakiyesi, hem nominal hem de reel bazda belirgin bir şekilde artış göstermektedir. Bu yazıda, kartlı harcama bakiyesindeki gözlemlenen reel artışı inceleyeceğiz ve bireylerin nakit yerine kart kullanma tercihinin bu artışta ne denli önemli bir etken olduğunu ortaya koyacağız.”
Kredi Kartı Kullanım İstatistikleri
Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı, 125 milyon kredi kartı ve 191 milyon banka kartı bulunmakta olup, kartlı harcamaların toplam hacminin 12,8 trilyon Türk lirası seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir. Analizde şu bilgilere yer verilmiştir:
- “2021 yıl sonu ile 2023 yılının üçüncü çeyreği arasında, faiz oranlarının enflasyonu görece olarak altında kalması, bakiye büyümesindeki hızlı artışta önemli bir rol oynamıştır. Ancak, kredi kartı ile yapılan harcamaların artışında kartla borçlanma maliyetinin ötesindeki faktörler de etkili olmuştur. Kartlı ödeme yöntemlerinin kullanım kolaylığı, salgın dönemiyle birlikte temassız ödeme tercihinin hızla artması ve nakit taşımanın azalması, bu artışta önemli bir yer tutmaktadır.”
- “Nitekim, aynı dönemde herhangi bir borçlanma imkanı sunmayan banka kartlarıyla yapılan harcamalarda, kredi kartlarına göre daha yüksek oranda bir reel artış yaşandığı görülmektedir. 2015 yılından günümüze, kredi kartıyla yapılan harcamalar reel bazda iki kat artarken, banka kartlarıyla yapılan harcamalar yaklaşık üç kat artış göstermektedir. Bu artışın büyük bir kısmı (kredi kartlarında %100’ü, banka kartlarında %80’i) 2021 yılı sonrasında gerçekleşmiştir.”
Salgın Dönemi Sonrası Değişim
Kredi kartı ile yapılan işlem adetlerinin Kovid-19 salgını sonrası dönemde finansal teknolojilerin gelişimiyle önemli oranda arttığına işaret edilen analizde, salgın öncesi dönemde BKK işlem adetlerinin yıllık yaklaşık 4 milyar civarında olduğu, 2024 yılı itibarıyla bu miktarın 10 milyara yaklaşacağı aktarılmıştır.
Ayrıca, salgınla birlikte ivmelenen ve ödeme sistemlerindeki teknolojik altyapının gelişimiyle desteklenen temassız ödeme tercihinin (banka kartı dahil) yaygınlaşmaya devam ettiği ve 2015 yılında ayda yalnızca 2 milyon temassız ödeme işlemi yapılırken, mevcut dönemde her ay 1 milyar adetin üzerinde temassız ödeme işlemi gerçekleştiği bildirilmektedir.
Taksitsiz Harcama Artışı
Ödeme tercihlerinin nakit kullanımından kart kullanımına kaymasının hane halkı harcama türlerine de yansıdığı belirtildiği analizde, “Gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en büyük kalemi olan hane halkı tüketim harcamalarında, BKK ile taksitsiz yolla veya banka kartı ile yapılan harcamaların payı son yıllarda artış göstermektedir. Örneğin, banka kartı ile yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki payı %6,8’den %10’un üzerine, taksitsiz kredi kartı payı ise %21’den %34’e ulaşmıştır.” denilmektedir.
Analizde, BKK harcamalarının yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz yolla yapılıyor olmasının ve nakit avans kullanım hacminin toplam kartlı harcamalarda düşük bir paya sahip olmasının, kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanılma eğiliminin düşük olduğu görüşünü desteklediği ifade edilmiştir. Dolaşımdaki paranın enflasyondan düşük büyüme oranının, daha fazla kişinin günlük işlemlerinde nakit yerine kartları tercih ettiğini göstermektedir.
Önceki yıllarda tarihi yüksek seviyelere ulaşan kartlı harcama bakiyeleri, tüketici ödeme alışkanlıklarındaki enflasyonist baskılar ve nakit yerine kart kullanımının getirdiği kolaylık nedeniyle önemli bir değişimi yansıtmaktadır. Analizde şu değerlendirmelere yer verilmektedir: “Politika yapıcılar ve analistler, ekonomideki talep koşullarını ve hane halkı borcunu değerlendirirken, devam etmesi muhtemel bu davranış değişikliklerini dikkate almalıdır. Borçlanma ihtiyaçlarından bağımsız olarak kart kullanımındaki artış, borçlu talebindeki artıştan ziyade harcama davranışındaki değişimi yansıtmaktadır. Bu nedenle, yalnızca kredi kartı kullanımı gibi geleneksel göstergelere dayanarak çıkarımlar yapmak, yanlış yorumlara neden olabilmektedir.”
KAYNAK: AA
