Türkiye’nin AR-GE Harcamalarında Rekor Artış
AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) derlediği verilere göre, Türkiye’nin savunma sanayisi ve teknolojisinin temel yapı taşı olan araştırma-geliştirme (AR-GE) harcamaları son on yılda önemli bir rekor kırdı. 2014 yılında 17 milyar 598 milyon lira seviyesinde olan AR-GE harcamaları, 2015 yılında 22 milyar 741 milyon liraya yükseldi. 2021 yılına gelindiğinde bu harcamalar 101 milyar 738 milyon lira seviyesine ulaştı. 2022’de ise AR-GE harcamaları 198 milyar 670 milyon liraya çıkarak dikkat çekti. 2023 yılı itibarıyla ise bu rakam 377 milyar 542 milyon lirayla tarihi bir zirveye ulaştı. Böylece, AR-GE harcamaları 2014-2023 döneminde yaklaşık 21,5 katına çıkmış oldu.
Gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki oranı 2014 yılında yüzde 1,01 iken, 2023 yılında 26 trilyon 545 milyar 722 milyon liralık GSYH içinde bu oran yüzde 1,42 olarak gerçekleşti. On yıllık süreçte AR-GE harcamalarının finansmanının yarısından fazlası özel sektör şirketleri tarafından karşılanırken, devletin bu finansmana katkısı ise yüzde 32 civarında oldu.
Personel Sayısında Önemli Artış
Toplam AR-GE personeli sayısı söz konusu dönemde 135 bin 406 kişi artış gösterdi. Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden personel sayısı 2014 yılında 155 bin 444 kişi iken, 2023 yılında bu sayı 290 bin 850 kişiye yükseldi. Kadın AR-GE personel sayısı ise 99 bin 195 kişi ile toplam AR-GE personel sayısının yüzde 34,1’ini oluşturdu; bu oran 2014 yılında 34 bin 826 kişi ile yüzde 30,2 olarak kaydedilmişti.
Doktoralı Personel Oranı Arttı
Geçen yıl yapılan incelemelerde, AR-GE personelinin öğrenim durumu incelendiğinde, %38,3’ünün lisans düzeyinde eğitim aldığı belirlendi. Ardından yüzde 31 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 21,4 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı eğitim düzeyine sahip olanlar takip etti. 2022 yılında AR-GE harcamalarının en yüksek olduğu bölge, 2014 yılındaki gibi yine Ankara oldu. Ankara’yı izleyen iller ise İstanbul ve Kocaeli’nin yanı sıra Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova bölgeleri oldu.
Yüksek Teknoloji AR-GE Harcamaları 28 Katına Çıktı
İmalat sanayisinde teknoloji düzeyine göre AR-GE harcamalarına bakıldığında, verilerin tutulmaya başlandığı 2015 yılından 2017 yılına kadar olan süreçte, orta-yüksek teknolojiye yapılan yatırımların ön planda olduğu görüldü. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Milli Teknoloji Hamlesi doğrultusunda attığı adımların etkisiyle sonraki dönemlerde yüksek teknoloji yatırımlarına daha fazla ağırlık verildi. Bu çerçevede, 2015 yılında yüksek teknolojide AR-GE harcaması 2 milyar 332 milyon lira iken, bu rakam 9 yıl içinde 28 katına çıkarak 66 milyar 265 milyon liraya ulaştı.
En Fazla AR-GE Yüksek Teknoloji Faaliyetlerinde
AR-GE faaliyeti yürüten girişimler, teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında yüksek teknoloji faaliyetinde bulunanlar dikkat çekti. Sadece geçen yıl imalat sanayisindeki 139 milyar 469 milyon liralık AR-GE harcamasının yüzde 47,5’inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan girişimler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. İmalat sanayisindeki toplam AR-GE harcamasının yüzde 40’ı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki girişimler, yüzde 8,5’i orta düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler ve yüzde 4’ü ise düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler tarafından yapıldı.
KAYNAK: AA